Ενημέρωση για σεισμούς, πυρκαγιές και πλημμύρες στην Ελλάδα

Το ρήγμα αποτελεί μία διάρρηξη (σπάσιμο) στο φλοιό της Γης, κατά μήκος της οποίας μπορεί να αναγνωρισθεί κίνηση των εκατέρωθεν τεμαχών. Υπάρχουν τρία είδη ρηγμάτων: (1) κανονικά ρήγματα, (2) ανάστροφα ρήγματα και (3) ρήγματα οριζόντιας μετατόπισης. Στα κανονικά και στα ανάστροφα ρήγματα, η διάρρηξη του πετρώματος κλίνει προς τα κάτω, και το πέτρωμα μετακινείται προς τα πάνω ή προς τα κάτω κατά μήκος της διάρρηξης. Στο κανονικό ρήγμα, το τέμαχος της ανώτερης πλευράς της διάρρηξης ολισθαίνει προς τα κάτω. Στο ανάστροφο ρήγμα, το πέτρωμα και στις δύο πλευρές του ρήγματος συμπιέζεται ισχυρά. Οι συμπιεστικές δυνάμεις ωθούν το πάνω τέμαχος να ολισθήσει προς τα πάνω και το κατώτερο τέμαχος ωθείται προς τα κάτω. Στο οριζόντιας μετατόπισης ρήγμα, η διάρρηξη εκτείνεται κατακόρυφα μέσα στο πέτρωμα και τα τεμάχη των πετρωμάτων κατά μήκος του ρήγματος ολισθαίνουν το ένα ως προς το άλλο οριζόντια.

Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τα ενεργά ρήγματα. Ο πιο συχνά χρησιμοποιούμενος ορισμός είναι: ενεργό ρήγμα είναι εκείνο το οποίο έχει προκαλέσει τουλάχιστον ένα σεισμό κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δέκα χιλιάδων χρόνων (Ολόκαινο). Η ιστορική και η παλαιοσεισμολογική έρευνα βοηθούν στο χρονικό καθορισμό του τελευταίου μεγάλου σεισμού σε ένα ρήγμα.

Το μέγεθος του σεισμού φανερώνει το πόσο μεγάλος είναι ένας σεισμός, υπολογισμένο με βάση την κλίμακα Richter, η οποία ξεκινά από το 0, με μεγαλύτερο καταγεγραμμένο μέγεθος σεισμού 8,6. Σεισμοί πάνω από αυτό το μέγεθος δεν είναι πιθανό να γίνουν, επειδή η απελευθέρωση της τοπικά συσσωρευμένης ενέργειας θα ήταν τόσο μεγάλη, ώστε να προκαλέσει πλαστική αντί για ελαστική παραμόρφωση των περιβαλλόντων πετρωμάτων. Η κλίμακα Richter είναι λογαριθμική, που σημαίνει ότι ένας σεισμός με μέγεθος 5 είναι 10 φορές περισσότερο καταστροφικός από ότι ένας σεισμός με μέγεθος 4.

Ένταση είναι η έκταση των καταστροφών που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, και μετριέται με βάση την τροποποιημένη κλίμακα Mercalli, η οποία κυμαίνεται από το 0 έως το 12. Η ένταση ενός σεισμού σε μία συγκεκριμένη θέση αποτελεί μία μέτρηση της βίαιης κίνησης του εδάφους που δημιουργείται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού. Η ένταση καθορίζεται από τις επιπτώσεις της δόνησης στους ανθρώπους, στα κτίρια, στις γεωλογικές δομές κ.α. Αντίθετα με το μέγεθος του σεισμού το οποίο έχει μία μοναδική τιμή για ένα συγκεκριμένο σεισμό, η ένταση του σεισμού σε μία θέση εξαρτάται από την απόσταση αυτής της θέσης από το επίκεντρο του σεισμού, το βάθος της εστίας, τις παρεμβαλλόμενες τοπικές δομές και το είδος της κίνησης που προκαλείται από τη δραστηριοποίηση του ρήγματος κατά τη διάρκεια ενός σεισμού.

Η πηγή ενός σεισμού κατανέμεται γύρω από ένα σημείο από το οποίο τα σεισμικά κύματα φαίνεται να ξεκινούν το "ταξίδι τους". Αυτό το σημείο ονομάζεται "εστία" και συνήθως αποτελεί το σημείο από το οποίο ξεκίνησε η διάρρηξη στο ρήγμα. Η θέση της εστίας είναι γνωστή και ως "υπόκεντρο" και η προβολή της εστίας στην επιφάνεια της Γης αποτελεί το "επίκεντρο" του σεισμού.

Οι σεισμοί μετρώνται χρησιμοποιώντας διάφορες κλίμακες για να περιγράψουν διάφορες πτυχές του σεισμικού γεγονότος, όπως η ένταση, η ενέργεια και η απόσταση. Δύο από τις κυριότερες κλίμακες που χρησιμοποιούνται είναι:

1. Κλίμακα Richter (Richter Scale):
   Η κλίμακα Richter μετρά την ενέργεια που απελευθερώνεται από έναν σεισμό. Αυτή η κλίμακα είναι λογαριθμική, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε μονάδα αύξησης στην κλίμακα αντιστοιχεί σε 10 φορές περισσότερη ενέργεια. Οι μεγάλοι σεισμοί συνήθως καταγράφονται με χρήση αυτής της κλίμακας.
2. Κλίμακα Moment (Moment Magnitude Scale, Mw):
   Η κλίμακα Moment είναι μια πιο σύγχρονη κλίμακα που επίσης μετρά την ενέργεια ενός σεισμού, αλλά είναι πιο ακριβής από την κλίμακα Richter για μεγάλους σεισμούς. Αυτή η κλίμακα χρησιμοποιείται συνήθως για τη μέτρηση μεγάλων σεισμών.

Υπάρχουν και άλλες κλίμακες που χρησιμοποιούνται για διάφορους σκοπούς, όπως η κλίμακα Modified Mercalli Intensity (MMI) που μετρά την αντίληψη των ανθρώπων σχετικά με την ένταση του σεισμού σε συγκεκριμένες περιοχές, καθώς και η κλίμακα Seismic Moment Rate (SMR) που χρησιμοποιείται για τη μελέτη της σεισμικής δραστηριότητας σε μεγάλες χρονικές κλίμακες.

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν αυτές τις κλίμακες για να περιγράψουν και να αναλύσουν τους σεισμούς, ενώ οι αρχές και οι προστατευτικές υπηρεσίες χρησιμοποιούν τα αποτελέσματα αυτών των μετρήσεων για να λάβουν μέτρα προστασίας και διαχείρισης κατά των σεισμών.

Η κλίμακα Richter δεν είναι μια απλή κλίμακα ανά βαθμό που μπορεί να παρασταθεί σε έναν πίνακα, όπως η κλίμακα θερμοκρασίας. Αντί για αυτό, η κλίμακα Richter χρησιμοποιείται για να μετρήσει την ενέργεια που απελευθερώνεται από έναν σεισμό. Η κλίμακα είναι λογαριθμική και ο υπολογισμός της δύναμης ενός σεισμού είναι πολύπλοκος και βασίζεται σε φυσικές παραμέτρους του σεισμού.

Συνέπειες Σεισμών

• 1.0 - 2.9: Σεισμοί μετρίων αισθητικών επιπτώσεων, συνήθως ανεκτοί.
• 3.0 - 3.9: Σεισμοί αισθητοί από τον πληθυσμό, αλλά συνήθως δεν προκαλούν σοβαρές ζημιές.
• 4.0 - 4.9: Σεισμοί με δυνατότητα προκαλούν μικρές ζημιές σε κατοικίες και κτίρια.
• 5.0 - 5.9: Σεισμοί που μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές σε περιοχές με πυκνή οικιστική δόμηση.
• 6.0 - 6.9: Σεισμοί με σημαντικές καταστροφικές επιπτώσεις σε εκτεθειμένες περιοχές.
• 7.0 - 7.9: Μεγάλοι σεισμοί με σοβαρές ζημιές σε ευρύτερες περιοχές.
• 8.0 - 8.9: Σεισμοί που μπορεί να προκαλέσουν καταστροφικές ζημιές σε πολυάριθμες περιοχές.
• 9.0 και πάνω: Σεισμοί με καταστροφικές συνέπειες σε εκτεθειμένες περιοχές.

Συνέπειες σεισμών μπορεί να περιλαμβάνουν καταρρεύσεις κτιρίων, κατολισθήσεις, τσουνάμι, θανάτους, τραυματισμούς, εκδήλωση φωτιάς, καταστροφή υποδομών, και άλλες σοβαρές καταστροφές. Η ένταση του σεισμού, η απόσταση από το επίκεντρο, η βάθος και άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τον βαθμό των συνεπειών.

Σε πολλές περιοχές, υπάρχουν σχέδια και μέτρα ασφαλείας για την αντιμετώπιση των σεισμών, περιλαμβανομένων των κτιριακών κανονισμών και των προγραμμάτων εκπαίδευσης του κοινού, με σκοπό τη μείωση των ζημιών και της ανθρώπινης απώλειας κατά τη διάρκεια σεισμικών γεγονότων.

Η κλίμακα Μερκάλι, γνωστή και ως "Κλίμακα Μερκάλι των Σεισμών" ή απλά "Κλίμακα Μερκάλι," είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για τον μέτρηση και την καταγραφή της έντασης ενός σεισμού. Δημιουργήθηκε από τον Αμερικανό επιστήμονα και μηχανικό Charles F. Richter το 1935, με τη βοήθεια του συνεργάτη του Beno Gutenberg. Αυτή η κλίμακα είναι γνωστή ως "Κλίμακα Ρίχτερ" ή "Κλίμακα Ρίχτερ-Γκούτενμπεργκ" σε ορισμένες περιοχές.

Η Κλίμακα Μερκάλι μετρά την ενέργεια που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού. Οι τιμές στην κλίμακα είναι αριθμητικές και κινούνται σε ένα εύρος από 0 έως 10 και πάνω. Κάθε μονάδα αυξάνει την ένταση του σεισμού εκθετικά, οπότε ένας σεισμός με κλίμακα Μερκάλι 2.0 θεωρείται ως σεισμός χαμηλής έντασης, ενώ ένας σεισμός με κλίμακα Μερκάλι 7.0 ή περισσότερο θεωρείται ως σεισμός υψηλής έντασης, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές καταστροφές.

Ο σκοπός της Κλίμακας Μερκάλι είναι να παρέχει έναν αριθμητικό τρόπο αξιολόγησης της έντασης των σεισμών, βοηθώντας έτσι στην κατανόηση και την καταγραφή των σεισμικών γεγονότων.

Η συμπεριφορά των ζώων πριν από έναν σεισμό έχει παρατηρηθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου, και έχει καταγραφεί αρκετά ανεξήγητα φαινόμενα. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταφέρει να εξηγήσει με σαφήνεια τη φύση της αυξημένης αυτής συμπεριφοράς των ζώων πριν από σεισμούς και αν υπάρχει πραγματική συσχέτιση.

Ορισμένες αναφορές και μαρτυρίες αναφέρουν παρατηρήσεις όπου ζώα, όπως πουλιά, ψάρια, φίδια, ή κτηνοτροφικά ζώα, φαίνεται να εκδηλώνουν ασυνήθιστη συμπεριφορά ή ανησυχία πριν από έναν σεισμό. Συγκεκριμένα, κάποια από τα φαινόμενα που έχουν καταγραφεί περιλαμβάνουν το ξέφρενο τρέξιμο ή το πετάγμα των πουλιών, την αλλαγή συμπεριφοράς των ψαριών στη θάλασσα, ή την αγριότητα των ζώων.

Εντούτοις, η εξήγηση αυτών των φαινομένων παραμένει αμφίβολη και αντικείμενο επιστημονικής έρευνας. Μερικές από τις πιθανές ερμηνείες περιλαμβάνουν την αντίληψη των ζώων των αλλαγών στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που σχετίζεται με τον σεισμό, την αντίληψη των αλλαγών στην πίεση του εδάφους, ή την ευαισθησία τους σε αλλαγές στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον.

Παρόλο που υπάρχουν αυτές οι αναφορές, η προβλέψη των σεισμών με βάση τη συμπεριφορά των ζώων παραμένει ανεπιβεβαίωτη και δύσκολη. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μελετούν αυτά τα φαινόμενα για να κατανοήσουν καλύτερα τη σχέση μεταξύ της ζωικής συμπεριφοράς και των σεισμών.

Ως πρόληψη των δασικών πυρκαγιών ορίζεται το σύνολο των ενεργειών που γίνονται πριν την έναρξη μιας πυρκαγιάς με σκοπό:

• Τη μείωση ή εξάλειψη της πιθανότητας εκδήλωσης πυρκαγιών
• Τη μείωση της πιθανότητας εξάπλωσης κάθε εκδηλούμενης πυρκαγιάς
• Τη μείωση των καταστροφών σε περίπτωση πυρκαγιάς
• Την ύπαρξη ενός μηχανισμού ικανού να εντοπίσει γρήγορα κάθε νέα πυρκαγιά και να αποστείλει χωρίς καθυστέρηση τιςαπαιτούμενες δυνάμεις για άμεση καταστολή της.

Η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών είναι ένα σύνθετο αντικείμενο και περιλαμβάνει:

• Διερεύνηση των αιτίων και ανάλυση στατιστικών
• Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών
• Τεχνικά μέτρα (εξάλειψη αιτίων, μείωση καταστροφών)
• Νομοθετικά μέτρα (πχ. νόμοι ιδιοκτησίας & χρήσης γης)
• Κατάλληλη διαχείριση του δάσους
• Προκατασταλτικό (αντιπυρικό) σχεδιασμό
• Προκατασταλτικά έργα (δρόμους, δεξαμενές, ελικοδρόμια, αντιπυρικές ζώνες, κλπ.)
• Ετοιμότητα – σύστημα εκτίμησης κινδύνου
• Επίγειες περιπολίες στο δάσος και προσωπικές επαφές
• Εντοπισμό των πυρκαγιών από το έδαφος ή τον αέρα

Ο πολίτης μπορεί να συνεισφέρει πολύ σημαντικό έργο στην πρόληψη των πυρκαγιών. Προϋπόθεση είναι να καταλάβει τη σημασία της κάτι που θα δημιουργήσει και το απαραίτητο κίνητρο. Σε σχέση με την καταστολή, η πρόληψη έχει λιγότερη «δόξα» και «δράση» στα μάτια εκείνων που δεν γνωρίζουν.

Ο πολίτης πρέπει να λάβει υπόψη του ότι ενώ η δασοπυρόσβεση απαιτεί ειδικές γνώσεις, ικανότητες και καλή φυσική κατάσταση, στην πρόληψη μπορεί να συμμετέχει σχεδόν ο καθένας. Επιπλέον, οι κίνδυνοι στη φάση της πρόληψης είναι αμελητέοι ενώ συχνά η αξία του έργου που προσφέρει ο πολίτης στην πρόληψη είναι σημαντικότερη από εκείνη που προσφέρει στην καταστολή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια πυρκαγιά που δεν ξεκινάει ποτέ δεν υπάρχει ανάγκη να τη σβήσουμε!

Ο πολίτης μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη, σε προσωπικό επίπεδο ή μέσω της συμμετοχής του σε εθελοντικούς συλλόγους με πολλούς τρόπους. Παραδείγματα αποτελούν:

• Στελέχωση πυροφυλακίων, σημείων ελέγχου και περιπόλων
• Αποτροπή πυρκαγιών από αμέλεια και αναφορά επικίνδυνων ή ύποπτων δραστηριοτήτων που πέφτουν στην αντίληψή του
• Καθαρισμοί καύσιμης ύλης, εύφλεκτων σκουπιδιών κλπ.
• Προετοιμασία της κατοικίας του (μόνιμης ή εξοχικής) που βρίσκεται σε επαφή με το δάσος για την περίπτωση πυρκαγιάς
• Αναφορά εκδηλούμενων πυρκαγιών στο 199
• Παροχή πληροφοριών κατά τη διερεύνηση των αιτίων των πυρκαγιών
• Συμβολή στην ευαισθητοποίηση των συμπολιτών

Ειδικότερα οι εθελοντικοί σύλλογοι μπορούν να συμβάλλουν στο σχεδιασμό της πρόληψης (π.χ. στην ανάλυση απειλής) συνεργαζόμενοι με τους κρατικούς φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση. Επίσης μπορούν και πρέπει να φροντίζουν για την κινητοποίηση των μελών τους κατά τις κρίσιμες ημέρες σύμφωνα με τις προβλέψεις του ημερήσιου χάρτη πρόγνωσης κινδύνου πυρκαγιάς που εκδίδει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας.

Α. Φυσικά αίτια

• Κεραυνοί
• Ηφαίστεια
• Αυταναφλέξεις (σωροί υγρής οργανικής ύλης, σκουπίδια)

• Τυχαία
• Πραγματικά ατυχήματα
• Εκρήξεις
• Αυτοκινητιστικά ατυχήματα
• Φωτιές σε κατοικίες, βιομηχανίες, κλπ.
• Αμέλειες
• Τσιγάρα, σπίρτα
• Καύση ξερών χόρτων και κλαδιών (περιλαμβανομένης της καλαμιάς σε σιτοχώραφα)
• Καύση απορριμμάτων (σε ανεξέλεγκτες χωματερές, από ιδιώτες,…)
• Δασική αναψυχή (εκδρομείς, κατασκηνωτές, κυνηγοί, κλπ.)
• Εργαζόμενοι στην ύπαιθρο (π.χ. υλοτόμοι (αλυσοπρίονα), δισκοπρίονα, συγκολλήσεις, κλπ.)
• Μελισσοκόμοι (κάπνισμα μελισσιών, εξαγωγή μελιού)
• Σπινθήρες μηχανών (μπουλντόζες, θεριζοαλωνιστικές μηχανές, κλπ.)
• Σπινθήρες από τραίνα (μηχανές, τριβή φρένων, τροχών)
• Γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος ΔΕΗ (σπινθήρες, βραχυκυκλώματα)
• Καταλύτες και σωλήνες εξάτμισης αυτοκινήτων σταθμευμένων επάνω σε χόρτα
• Βολές στρατού
• Με πρόθεση
• Διανοητικά ανάπηροι, ψυχασθενείς, πυρομανείς, κλπ. και ανήλικα παιδιά
• Προμελετημένοι εμπρησμοί (ύπαρξη κινήτρων)
• Κτηματικά οφέλη
• Πολιτική αστάθεια
• Εκδίκηση
• «Βελτίωση» βοσκοτόπων
• Αλλαγές χρήσεων γης (π.χ. Αγροτική καλλιέργεια, λατομεία, οικιστική ανάπτυξη, κλπ.)
• Κυνήγι (βελτίωση πρόσβασης, βελτίωση συνθηκών για την άγρια πανίδα)